Nghề rèn của người Nùng An ở Phúc Sen (Cao Bằng)

Làng nghề rèn các nông cụ, đồ dùng phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt như các loại dao, kéo, công cụ sản xuất nông nghiệp... Nhờ chất lượng tốt, danh tiếng làng nghề dần vươn xa, sản phẩm được người tiêu dùng gần xa ưa chuộng.

Người dân Phúc Sen rất kỹ tính trong việc lựa chọn nguyên liệu để rèn đúc. Vì thế, những sản phẩm làm ra thường sắc bén, có độ bền cao. Quy trình rèn thủ công phải qua nhiều công đoạn. Tuy nhiên, công đoạn tôi thép là khó nhất, quyết định đến chất lượng sản phẩm, vì thế thường được các thợ cả giàu kinh nghiệm thực hiện.

Để làm ra một con dao sắc, người Nùng có những bí quyết làm riêng. Bí quyết ấy bắt đầu từ nguyên liệu. Theo những người làm nghề lâu năm trong làng, nghề rèn thủ công ở Phúc Sem hầu như không có công thức mà chủ yếu nhờ cảm nhận tinh tế của tai, đôi mắt của người thợ cùng kinh nghiệm, trong đó có kỹ năng riêng của làng nghề đó là rèn dao bằng mắt, khả năng cảm nhận sản phẩm qua ánh nhìn.

Cùng với sự phát triển của nền công nghiệp, dao kéo sản xuất bằng máy móc trên thị trường ồ ạt với mẫu mã đẹp, giá thành rẻ cũng là một thách thức không nhỏ cho nghề rèn của Phúc Sen. Thế nhưng, người Nùng An ở Phúc Sen chưa bao giờ có ý định từ bỏ nghề mà cha ông đã truyền lại, họ vẫn duy trì và phát triển nghề rèn với uy tín và “thương hiệu” tạo lập từ lâu đời; chất lượng sản phẩm lại luôn vượt trội về độ sắc bén và bền chắc. Bởi vậy, sản phẩm làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó. Cũng vì vậy mà nghề rèn đã đưa những người dân nơi đây thoát khỏi đói nghèo, học tập được nhiều công nghệ và tri thức mới; kinh tế phát triển, đời sống người dân được đổi thay.  

Những năm gần đây, chính quyền địa phương tuyên truyền cho bà con để nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời đưa sản phẩm dao Phúc Sen tới các hội chợ của các tỉnh khác và giới thiệu rộng rãi trên cả nước; đưa vào quảng bá trong kế hoạch làng du lịch cộng đồng để khách du lịch có thể được trải nghiệm và để khách biết tới nghề rèn truyền thống của Phúc Sen.

Với ý nghĩa lịch sử, văn hóa quan trọng trong đời sống người Nùng An, ngày 29/1/2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận nghè rèn của người Nùng An, xã Phúc Sen là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.