Đi tìm nguyên nhân và giải pháp chống hạn ở Đắk Nông

Kỳ 1: "Trắng tay" vì hạn hán

Đi giữa những rẫy cà phê chết cháy vì thiếu nước tưới, nhiều nông dân đã rơi nước mắt. Sản xuất nông nghiệp vốn đã khó khăn trong nhiều năm qua, nay lại thêm hạn hán, khiến cho nhiều hộ dân trở nên "trắng tay" và đối diện với khó khăn lâu dài...

Những giọt nước mắt bên vườn cà phê

Suốt mấy tháng nay, ông Nguyễn Hồng Sơn (67 tuổi), thôn 6, xã Đắk Lao (Đắk Mil), nhiều đêm phải thức trắng để tưới cà phê. Có những thời điểm, ông còn phải ở trong rẫy cả tuần để chắt nước từ ao để tưới cà phê. Vất vả là thế, nhưng ông Sơn luôn cảm thấy có động lực phấn đấu để duy trì sự sống cho vườn cây. Thế nhưng, mấy tuần nay, ông đã không còn vào rẫy nữa. Vườn cà phê của ông đã chết gần hết. "Mất trắng ! Cơ quan chức năng đánh giá thiệt hại 100%. Vào rẫy nhìn cà phê chết xót quá, tôi không chịu nổi cảnh đó, nên ở nhà", ông Sơn than thở. 

Rẫy cà phê của ông Nguyễn Hồng Sơn đang cho trái non nhưng đã chết khô, thiệt hại 100%

Năn nỉ mãi, ông Sơn cũng chịu dẫn chúng tôi đến rẫy cà phê. Giữa cái nắng chói chang, toàn bộ cà phê 2,3 ha của gia đình ông Sơn như đang muốn bốc cháy, lá đã chuyển sang màu đen. Nhìn rẫy cà phê khô quắt, ông đứng tần ngần một lúc rồi lặng lẽ quay mặt đi. Ông đã khóc. Như bao người nông dân khác, có lẽ ông không chịu nổi cảnh nguồn sống của cả gia đình đang mất dần trước mắt. Rẫy cà phê của gia đình ông Sơn mới tái canh và thu hoạch năm thứ 5. Khu vực rẫy của gia đình ông từ tháng 7/2019 đến nay chưa có mưa. Ông Sơn đã tưới 9 đợt, hết gần 500 lít dầu nhưng toàn bộ diện tích cà phê vẫn chết cháy, thiệt hại 100%.

Tương tự, hơn 2 ha cà phê của gia đình chị Đào Thị Dư, ở khu vực ngã năm Bò Vàng, xã Đắk Lao cũng đang chết cháy. Cơ quan chức năng đánh giá vườn cà phê của chị thiệt hại trên 70%. Chị Dư tâm sự, toàn bộ 2 ha cà phê của gia đình mới thu hoạch năm thứ 5. Để chống hạn, gia đình tôi đã đầu tư 100 triệu để khoan giếng, nhưng không đủ nước tưới và giờ đây đành bất lực nhìn cà phê chết cháy.  

Sau nhiều đợt quay cuồng chống hạn, thậm chí tưới bùn để cứu cây trồng, nhưng đều thất bại vì nắng nóng, toàn bộ 2.000 cây cà phê, 1.000 trụ tiêu của gia đình bà Bùi Thị Tuyết ở thôn Lương Sơn, xã Nam Xuân (Krông Nô) đã bị khô héo, thiệt hại 100%. Nguồn nước từ 2 giếng khoan và 5 ao mà gia đình bà đầu tư cũng không cung cấp đủ nước để cứu cây trồng. Bà Tuyết tâm sự: "Nguồn thu nhập của gia đình tôi phụ thuộc vào diện tích 2 loại cây trồng này. Giờ đây, cây trồng chết hết, không chỉ gia đình mất nguồn thu nhập năm nay, mà còn ảnh hưởng tới nhiều năm tiếp theo".

2 ha cà phê của gia đình chị Đào Thị Dư đang chết cháy, thiệt hại trên 70%

Đi giữa những rẫy cà phê chết cháy của nhiều nông dân, không riêng gì chúng tôi, mà có lẽ bất kỳ ai cũng phải rơi nước mắt. Đó là những giọt nước mắt bất lực trước sự khắc nghiệt của thời tiết. Là sự xót xa, sẻ chia với người nông dân "một nắng hai sương" để chăm sóc cho vườn cà phê, nhưng tất cả giờ đây đều đổ sông, đổ biển, cho dù họ đã dốc hết sức, hết lực để cứu vớt.

Khó khăn chồng chất

Xã Đắk Lao có trên 60% hộ dân sản xuất nông nghiệp. Mấy năm nay, ngành nông nghiệp èo uột do giá cả các sản phẩm xuống thấp, chi phí đầu tư lại tăng cao. Năm nay, khó khăn chồng chất lên người nông dân, khi tất cả các loại cây trồng từ cà phê đến cây ăn quả đều chết cháy do hạn hán. Rất nhiều hộ dân đã không còn dám ra vườn, ra rẫy để khỏi chứng kiến cảnh tượng cây trồng chết khô.

Cây trồng chết, nguồn thu nhập chính của gia đình không còn sẽ ảnh hưởng tới đời sống của các hộ dân, không chỉ trong năm nay mà có thể những năm sau nữa. Chẳng hạn như gia đình ông Nguyễn Hồng Sơn, năm ngoái thu được gần 8 tấn cà phê, nhưng năm nay mất trắng. "Không có thu nhập gì khác. Tôi cũng đã lớn tuổi rồi, muốn tìm công việc khác không dễ. Không biết trong thời gian tới phải sống thế nào", ông Sơn tâm sự.

Chị Đào Thị Dư, những ngày qua không vào rẫy nữa, chị lang thang nhiều nơi ở thị trấn Đắk Mil để tìm việc làm. Vì đầu tư rẫy cà phê, gia đình chị phải vay nợ ngân hàng 600 triệu đồng. Cà phê chết, xem như trắng tay, chị không biết xoay xở thế nào để trả lãi cho ngân hàng. Chị Dư buồn bã cho biết: "Lâu nay gia đình tôi chỉ có nguồn thu nhập từ rẫy cây cà phê. Giờ tôi không biết lấy tiền đâu để trả lãi ngân hàng, rồi chi phí sinh hoạt, lo cho 3 đứa con ăn học".

Ông Trần Nguyên Long, Phó Chủ tịch UBND xã Đắk Lao cho biết trên địa bàn đã có hơn 30 ha cà phê mất trắng; 50 ha thiệt hại từ 50% - 70% vì hạn hán. Nhiều diện tích cây trồng không thể cứu vãn được vì không còn nguồn nước tưới. "Hạn hán đang gây thiệt hại rất lớn đến người dân trên địa bàn xã. Không chỉ trước mắt mà về lâu dài, người dân sẽ rất khó khăn, vì hầu hết làm nông nghiệp, gia đình nào cũng phải vay mượn vốn từ ngân hàng", ông Long cho biết.

>>Kỳ 2: Hệ lụy từ "vỡ" quy hoạch sản xuất