Người Mông trên quê hương mới Đắk Som

Phần lớn người Mông ở Đắk Som ra đi từ các tỉnh miền núi Tây Bắc, đông nhất là tỉnh Lào Cai. Ở đó nơi có những dãy núi dốc đứng cao ngất trời, quanh năm mây phủ và những chân ruộng bậc thang, đẹp như tranh thủy mạc. Nhưng ngàn đời nay, người Mông vất vả, cực nhọc trong cuộc sống nơi núi cao, vực thẳm, miền đất mà người ta thường nói là “sống trên đá, chết vùi trong đá”…

Dầu rất yêu quê hương nhưng vì lẽ mưu sinh nên người Mông phải ra đi. Tây Nguyên bao la, đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa đã lôi cuốn họ. Thế là từ vài người, vài trăm rồi trên cả ngàn người dắt díu nhau hăm hở vào vùng đất mới Đắk Som. Để quản lý và phù hợp với quy hoạch, huyện Đắk Nông (trước đây) đã giúp đồng bào Mông tập trung định cư tại một địa điểm gọi là khu kinh tế Đắk Nang, thuộc xã Đắk Som. Hiện nay, Đắk Som có 4 thôn người Mông và là một trong những xã có nhiều người Mông nhất của huyện Đắk Glong.

Ra đi trong sự nghèo đói, nay đã ngót gần 20 năm trời trên vùng đất mới, thời gian và sự cần cù đã làm cho cuộc sống của người Mông ở Đắk Som ngày càng ổn định và khá lên rất nhiều. Trên đường đi vào bản người Mông, dưới chân những ngọn đồi thoai thoải là những vườn cà phê  bạt ngàn đang vào kỳ thu hoạch như báo hiệu sự ấm no. Cảnh nhà tranh vách nứa của bản người Mông năm nào giờ đã mọc lên những ngôi nhà khang trang. Nhà nào cũng sắm xe máy, ti vi và vật dụng đắt tiền.

Hoạt động sản xuất cà phê là nguồn thu nhập chính của người Mông ở Đắk Som (Đắk Glong). Ảnh tư liệu

Vào thăm một gia đình Mông ven đường, chủ nhà cho biết, nhà ông năm vừa rồi thu được 5 tấn cà phê nhân. Đến nhà Thào Seo Chứ, Bí thư Chi bộ thôn 1 thấy sân xi măng trước nhà phơi đầy cà phê chín bói mới thu hoạch. Thào Seo Chứ nói rằng, hầu hết các gia đình người Mông đều trồng cà phê. Những gia đình người Mông mỗi năm thu nhập vài trăm triệu đồng nhiều lắm. Không chỉ làm cà phê, người Mông Đắk Som hôm nay đã từng bước hòa nhập với kinh tế thị trường. Trưởng thôn 4 Vàng A Sẩu là giám đốc doanh nghiệp tư nhân kinh doanh nông sản, chủ yếu là cà phê. Vàng A Sẩu có xe hơi, xe tải, hai máy xúc và một nhà kho thu mua nông sản khá lớn. Còn Thào A Giá ở thôn 2 từ mấy năm trước đã là ông chủ của chiếc xe khách giường nằm máy lạnh trị giá 3,5 tỷ đồng…

Chăm chỉ lao động, tiết kiệm, không một ai hút xách, rượu chè, người Mông hiền lành, chân chất, tiết kiệm, chăm lo tạo dựng cuộc sống. Vốn là di dân tự do, đồng bào chẳng hề kêu ca hay đòi hỏi nhiều sự ưu đãi của Nhà nước… Nếu trước kia, khi còn ở quê hương đói nghèo kinh niên là chuyện thường tình, thì bây giờ, đó chỉ là câu chuyện quá khứ. Người Mông Đắk Som đang vươn lên ổn định cuộc sống và tiến tới làm giàu.

Quang cảnh bản người Mông thật thanh bình. Ở khu vực giữa bản, nhà cửa khá tập trung hai bên con đường nhựa. Vào ngày chủ nhật có khá đông người ở khu vực trung tâm. Một cái chợ nhỏ với những sạp hàng bán tạp hóa và rau quả, thịt cá... Khá đông thanh niên, nhất là các thiếu nữ Mông trong trang phục cổ truyền sặc sỡ, từng tốp chuyện trò hoặc dạo chơi. Một tiệm tạp hóa bên vệ đường có rất nhiều quần áo Mông cổ truyền và những cuộn chỉ màu để thêu hoa văn cũng được được bày bán...

Quê hương dẫu cách xa về không gian, thời gian, cuộc sống đang từng ngày biến đổi, một số tập quán có thể mờ nhạt dần nhưng từ trong mạch nguồn sâu thẳm, người Mông ở Đắk Som vẫn giữ được cái hồn văn hóa cha ông. Người Mông vẫn mặc quần áo, dùng thổ cẩm, trang sức và tiếng nói của dân tộc mình. Những ngày lễ tết, nam nữ thanh niên trong trang phục truyền thống dạo chơi tình tứ làm người ta cảm thấy không khí “chợ tình” vùng cao Tây Bắc. Trong các hội diễn văn nghệ quần chúng, người Mông bao giờ cũng có tiết mục múa Khèn đặc trưng và nổi tiếng...

Sống hiền hòa bên cạnh người anh em dân tộc Mạ trên cao nguyên đất đỏ, đời sống kinh tế của người Mông đã và sẽ tiếp tục khá dần lên từng ngày nhưng bản sắc văn hóa truyền thống vẫn còn được lưu giữ. Các cụ già người Mông nói: Dù có đi đến đâu, người Mông vẫn sẽ là người Mông.