Xây dựng thủy điện Đắk R’Kéh và nỗi lo “bức tử” thác Năm Tầng

Hùng vĩ thắng cảnh thác Năm Tầng

Thác Năm Tầng, hay còn gọi là thác Đắk Sin, thác Đắk R’Kéh nằm ở khu vực địa giới hai xã Đắk Sin và Hưng Bình, huyện Đắk R’lấp. Dòng thác hùng vĩ, hoang sơ và đẹp mê hồn trải dài khoảng 3 km, bề ngang khoảng 30 m, với 5 bậc thềm nên được gọi là thác 5 tầng.

Thác Năm Tầng có dòng nước chảy quanh năm, mang một vẻ đẹp hùng vĩ

Từ mốc lộ giới số 208, trên đường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14), xã Kiến Thành (Đắk R’lấp) đi thẳng vào khoảng 20 km là đến điểm đầu của thác. Du khách có thể đi ô tô, xe gắn máy đến tận nơi; hoặc có thể kết hợp đi xe rồi đi bộ và leo núi men theo đường từ thôn 6, xã Hưng Bình để đến thác.

Tại đây, du khách có thể thả mình vào dòng nước mát lạnh, ngắm các dòng thác nước tung bọt trắng xóa hay ngồi thiền ở cuối dòng thác trong không khí trong lành. Thác 5 tầng đã và đang là điểm đến ưa thích của nhiều du khách, nhất là bạn trẻ và các nhóm phượt trong và ngoài tỉnh.

Theo ông Lê Văn Thị, Chủ tịch UBND huyện Đắk R’lấp, thác Năm Tầng được người dân biết đến từ năm 1983. Quanh năm lượng nước dồi dào, ổn định, trong vắt tuôn chảy trên các bậc thềm đá, bảo đảm cung cấp cho việc tưới tiêu của người dân. Hiện mỗi năm có khoảng 4.000 – 5.000 lượt khách đến tham quan, vui chơi, thưởng ngoạn. UBND huyện Đắk R’lấp cũng nhận định thắng cảnh thác Năm Tầng sẽ thu hút một lượng lớn khách du lịch trong các năm tới đây và cần được quy hoạch, đầu tư bài bản để vừa bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên, vừa bảo đảm phục vụ nhu cầu của du khách.

Video: Vẻ đẹp của thác Năm Tầng

Chính quyền và người dân lo ngại

Năm 2007, được UBND tỉnh cho chủ trương, Công ty Cổ phần Thủy điện Đắk Nông đã huy động vốn để triển khai xây dựng Dự án Nhà máy thủy điện Đắk R’Kéh tại xã Hưng Bình (Đắk R’lấp) bằng cách bán cổ phần cho cán bộ công chức. Theo quy hoạch, công trình này có công suất 5MWh, kinh phí đầu tư khoảng 130 tỷ đồng. Vị trí xây dựng dự kiến cách đỉnh thác Năm Tầng khoảng 200 m phía thượng nguồn. Đến cuối năm 2015, do không có vốn triển khai nên Công ty Cổ phần Thủy điện Đắk Nông đã “bán” dự án lại cho Công ty Đại An.

Theo Sở Công thương, việc cấp phép dự án thủy Đắk R’Kéh 12 năm trước đã không chú ý đầy đủ các vấn đề liên quan có ảnh hưởng đến thác nước bên dưới cũng như đối với rừng phòng hộ Nam Cát Tiên. Việc chuyển đổi chủ đầu tư trước tiên là để giải quyết vấn đề nợ nần của Công ty Cổ phần Thủy điện Đắk Nông với hàng trăm người lao động, cán bộ, công nhân viên chức đã góp cổ phần.

Một bậc thác với dòng nước chảy ào ào từ trên độ cao khoảng 30m

Ông Nguyễn Văn Nhanh, thôn 6, xã Hưng Bình cho biết khoảng hai tháng nay, kể từ khi nhà thầu thi công tập kết máy móc, vật liệu gần khu vực thác Năm Tầng để chuẩn bị xây dựng công trình thủy điện, ông và người dân rất hoang mang, lo lắng. Là một người dân gắn bó với mảnh đất này từ khi mới được khai phá, ông Nhanh cảm thấy rất tiếc nuối nếu không giữ lại được thác Năm Tầng. Ông mong muốn chính quyền, các ngành chức năng cần xem xét, cân nhắc thật hợp lý. Bởi việc chọn công trình thủy điện thì sẽ khó giữ được thác nước, nhất là vẻ đẹp hoang sơ, tự nhiên của thác Năm Tầng.

Video: Phỏng vấn ông Nguyễn Văn Nhanh, thôn 6, xã Hưng Bình, huyện Đắk R’lấp

Tại xã Đắk Sin, ông Bùi Văn Sướng ở thôn 14 cho biết, thời gian gần đây, ông nghe đồng thời hai thông tin, một là công trình thủy điện sắp được khởi công xây dựng, hai là Nhà nước sẽ đầu tư phát triển thác Năm Tầng để thu hút khách du lịch. Lo ngại những ảnh hưởng đến vẻ đẹp tự nhiên của thác nước, ông cùng hơn 20 hộ dân ở thôn 14 đã có đơn kiến nghị gửi tới các ngành chức năng và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Theo đó, các hộ dân mong muốn Nhà nước quan tâm, đầu tư để phát triển du lịch tại đây. Bởi lượng khách du lịch từ trong và ngoài tỉnh đến tham quan thác Năm Tầng ngày càng nhiều. Việc đầu tư, phát triển du lịch bài bản tại đây sẽ hạn chế những hành vi xây dựng, cải tạo tùy tiện, vốn đang làm tổn hại vẻ đẹp tự nhiên của thác nước.

Video: Phỏng vấn ông Nguyễn Khương, Trưởng phòng Văn hoá-Thông tin huyện Đắk R’lấp

Theo lãnh đạo UBND xã Đắk Sin và xã Hưng Bình thì mấy năm nay, việc khách du lịch đổ về tham quan thác Năm Tầng vào mỗi dịp lễ tết, cuối tuần khiến địa phương rất bất ngờ. Từ đó, thác Năm Tầng đã được du khách thập phương biết đến, tin tức, hình ảnh về thác xuất hiện nhiều trên mạng xã hội, các phương tiện thông tin đại chúng. Trước việc dự án thủy điện trên đỉnh thác được tái khởi động, chính quyền địa phương mong muốn các ngành chức năng thẩm tra kỹ lưỡng phương án tích nước, phát điện của công trình thủy điện; tỉnh, các ngành chức năng cần lựa chọn một phương án tối ưu nhất, để vừa phát triển kinh tế, vừa giữ được vẻ đẹp thiên nhiên.

Cuối tháng 6/2018, UBND huyện Đắk R’lấp cũng đã có văn bản kiến nghị các ngành chức năng liên quan như Sở Kế hoạch – Đầu tư, Sở Công thương, Sở Tài nguyên – Môi trường khi thẩm định chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án thủy điện Đắk R’Kéh phải có phương án vận hành, duy trì nguồn nước, cảnh quan để bảo đảm tiềm năng phát triển du lịch.

Ở dưới dòng chảy của thác, du khách có thể thả mình bơi lội trong dòng nước mát lành

Hy vọng có sự điều chỉnh và dừng dự án thủy điện

Sau nhiều lần gia hạn chủ trương, hạn định đầu tư, dự án thủy điện Đắk R’Kéh vẫn chưa ấn định được thời điểm khởi công, trong khi năng lực tài chính của nhà đầu tư chưa được chứng minh rõ ràng. Thêm nữa, hàng loạt điều chỉnh của dự án để bảo đảm tuân thủ các quy định, cũng như duy trì nguồn nước, cảnh quan của thác nước bên dưới vẫn tiếp tục gây lo ngại.

Theo hạn định mà UBND tỉnh yêu cầu, việc khởi công dự án là ngày 1/1/2017. Quá thời hạn trên, Công ty không khởi công theo quy định, UBND tỉnh sẽ thu hồi chủ trương đầu tư và không chịu trách nhiệm về các khoản chi phí mà Công ty bỏ ra để thực hiện dự án. Tuy nhiên, đến tháng 6/2018, Công ty Đại An lại được Sở Kế hoạch – Đầu tư giãn tiến độ đầu tư dự án thủy điện Đắk R’Kéh sang các năm từ đầu 2019 đến cuối 2020.

Công ty Đại An tập kết phương tiện, thiết bị, nhà xưởng để chuẩn bị xây dựng Nhà máy Thuỷ điện Đắk R’Kéh

Ông Nguyễn Đức Lưu, Phó Giám đốc Công ty Đại An cho biết, đơn vị đang hợp đồng với Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Đắk R’lấp thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. Trong khi, Sở Kế hoạch – Đầu tư đề nghị việc chuẩn bị mặt bằng phải hoàn thành muộn nhất là tháng 12/2018. Liên quan đến vấn đề bảo đảm nguồn nước, cảnh quan cho thác Năm Tầng bên dưới, Công ty Đại An cũng điều chỉnh thiết kế từ đập tràn tự do sang cửa van điều chỉnh. Việc làm này bảo đảm dòng chảy tối thiểu cho thác Năm Tầng và giải quyết hài hòa việc phát điện của Nhà máy thủy điện Đắk R’Kéh và cảnh quan thác Năm Tầng.

Công ty cũng xin ngành chức năng của tỉnh chủ trương xây dựng khu du lịch sinh thái thác Năm Tầng với tổng vốn đầu tư khoảng 30 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc này chưa chấp thuận chủ trương đầu tư do nhiều vấn đề liên quan đến quy hoạch; chưa phù hợp với kế hoạch sử dụng đất của UBND huyện Đắk R’lấp. Nhà đầu tư chưa chứng minh được năng lực tài chính bảo đảm thực hiện đầu tư theo quy định.

Đơn kiến nghị của hơn 20 hộ dân tại xã Đắk Sin trong việc phát triển dịch vụ du lịch thác Năm Tầng

Theo Sở Công thương, UBND tỉnh đã từng loại bỏ dự án thủy điện Đắk G'lun (xã Quảng Tâm, huyện Tuy Đức) do lo ngại ảnh hưởng đến thắng cảnh thác Đắk G'lun và du lịch địa phương. Tuy nhiên, trường hợp của thủy điện Đắk R’Kéh và thác Năm Tầng là khác, bởi thác Năm Tầng đến nay chưa nằm trong quy hoạch phát triển du lịch của tỉnh Đắk Nông (theo Nghị quyết số 09/2012/NQ-HĐND ngày 30/5/2012 của HĐND tỉnh). Thác Năm Tầng mới thu hút khách du lịch khoảng vài năm trở lại đây, trong khi dự án thủy điện đã được cấp phép vào năm 2008, cách đây 11 năm.

Ông Lê Văn Thị, Chủ tịch UBND huyện Đắk R’lấp khẳng định: UBND huyện đồng ý với chủ trương của các ngành chức năng về việc xây dựng công trình thủy điện phục vụ quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, huyện đề nghị các ngành chức năng và đơn vị chủ đầu tư lưu ý vấn đề gìn giữ nguồn nước, khung cảnh tự nhiên của thác Năm Tầng và bảo đảm nguồn nước phục vụ nhu cầu tưới tiêu của người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số trồng lúa nước.