Những giá trị độc đáo của nhã nhạc Huế

Một buổi biểu diễn Nhã nhạc cung đình Huế  tại nhà hát Duyệt Thị Đường, TP.Huế

Nhã nhạc Huế hay có thể gọi là Nhã nhạc cung đình Huế có từ thế kỷ thứ 13, nhưng chỉ đạt đến độ mức điêu luyện tại cung đình Huế dưới triều Nguyễn (1802 - 1945). Các vị vua Nguyễn coi nhã nhạc là âm nhạc chính thức của cung đình. Dưới triều Nguyễn, nhã nhạc cung đình đã trở thành một phần thiết yếu của quá trình nghi lễ, loại hình nghệ thuật này được trình diễn trong toàn bộ thời gian của gần 100 buổi lễ khác nhau mỗi năm. Phong phú về nội dung, nhã nhạc đã được xem như một phương tiện liên lạc, bày tỏ tôn kính đến các vị thần linh và bậc đế vương. Ngoài ra, nó còn như là một phương tiện cho việc truyền đạt những ý tưởng mang tính triết lý và những khía cạnh về vũ trụ của người Việt Nam. 

Thuật ngữ nhã nhạc không chỉ chứa đựng hệ thống âm nhạc cung đình dựa trên thang ngũ âm mà còn bao hàm cả sự trình diễn thực tế; được đặc trưng bởi sự đa dạng của các loại nhạc cụ và chỉ được biểu diễn vào những dịp nào đó, với các ca công và vũ công riêng. Trống đóng vai trò chủ đạo trong các dàn nhạc cung đình gồm nhiều nhạc công và mỗi nhạc công phải có sự tập trung cao để theo được mạch tất cả giai đoạn lễ nghi kéo dài.  

Âm nhạc luôn đồng hành với các đại lễ, trở thành tiếng nói có khả năng giao hòa với trời đất, thần linh, tổ tiên. Nhã nhạc cung đình Huế ẩn chứa những nguyên lý cấu trúc, những tư tưởng văn hóa phương Đông. Nhã nhạc cung đình Huế là nền âm nhạc dân gian gắn liền với đời sống con người từ lúc sơ sinh đến khi trưởng thành và lúc lìa bỏ cõi trần. Con người ngay từ khi mới được sinh ra cho đến khi trở về với cát bụi luôn gắn liền với những bài đồng dao, hát ru, hò, lý, ca trù, ca Huế, bài chòi, ca tài tử...

Nhã nhạc cung đình Huế còn có giá trị rất độc đáo ở chỗ, trải qua bao nhiêu thăng trầm của các triều đại và biến cố trong nước vẫn còn lưu lại được một di sản đáng kể, có thể dùng làm những bài học cho chúng ta về nhiều mặt nhạc khí và quan điểm thẩm mỹ rất sâu sắc.

Nhã nhạc cung đình Huế có bề dày hàng trăm năm. Dù có nhiều thời điểm bị mai một dần nhưng nỗ lực trong phục dựng những năm gần đây, Nhã nhạc cung đình Huế đang từng bước đến với rộng rãi công chúng.