Trang sức của người M’nông

Cũng như các dân tộc khác, người M’nông cũng biết làm đẹp cho mình, nhất là mang đồ trang sức. Tuy giản đơn, nhưng mỗi trang sức đều gắn liền với một tập tục nhất định và trở thành tiêu chuẩn về nét đẹp truyền thống của đồng bào.

Đàn ông M’nông cũng dùng trang sức khuyên tai

Ngay từ khi còn nhỏ, những đứa trẻ đã được cha mẹ xâu lỗ tai và đeo bông tai được làm bằng những chất liệu như gỗ, tre nứa, ngà voi, bạc, chì, dây đồng hoặc dây vàng…Tùy theo điều kiện kinh tế của gia đình mà đồng bào có thể làm một đôi bông tai hay phụ kiện trang sức tương xứng.

Ngày xưa, một đôi bông tai bằng ngà voi có trị giá quy đổi bằng một con trâu, một con lợn béo. Nhìn vào đôi bông tai và sự lớn nhỏ của lỗ tai, người ta có thể biết được chủ nhân của nó là người như thế nào, giàu hay nghèo…Người giàu thì đeo ngà voi, còn người nghèo thì chỉ đeo đôi bông tai bằng tre, nứa, thậm chí lấy củ sắn phơi khô làm giả ngà voi.

Đồng bào M’nông cũng cho rằng lỗ tai càng to, càng đẹp, vì vậy họ luôn cố gắng nâng kích cỡ của đôi bông tai, cho dù to, nặng đến cỡ nào mà vẫn không cảm thấy nặng nề, vướng víu. Tuy nhiên, đồng bào chỉ đeo bông tai những lúc rảnh rỗi, lúc làm việc trong nhà, khi đi đường hoặc lúc dự lễ hội của bon làng, còn khi đi rẫy, làm việc nặng nhọc lại cất đi.

Đồng bào luôn trau chuốt, đánh bóng, giữ gìn chúng một cách cẩn thận, nếu không may bị vỡ hay mất thì sẽ chịu phạt vạ như những người phạm tội. Điều đặc biệt ở đây là không chỉ phụ nữ thích đeo trang sức mà ngay cả đàn ông cũng có chung sở thích này.

Mỗi khi trong nhà có khách, đi thăm họ hàng, bạn bè đau ốm hay tham dự lễ hội thì đồng bào lại trang bị cho mình những món đồ trang sức đẹp. Đồng bào quan niệm rằng không căng tai, không đeo cái gì trên người là đi ngược với phong tục, là thách thức với cộng đồng và sẽ bị cộng đồng chê trách, phản ứng, khó cưới được vợ, không được đi ngang hàng với mọi người trong bon làng và khi chết thì “hồn” không được về với tổ tiên, ông bà ở thế giới bên kia. Cũng chính vì thế mà tục đeo bông tai rất được mọi người chú ý, ưa chuộng.

Cùng với tập tục đeo bông tai thì người M’nông cũng có sở thích đeo vòng tẻ bằng đồng hoặc bằng bạc. Đối với đồng bào, chiếc vòng đeo tay không chỉ có ý nghĩa trang sức cho đẹp mà còn mang yếu tố tâm linh.

Những chiếc vòng tẻ khi đeo vào người có thể mang lại sức khỏe, niềm vui, may mắn cho người đeo và đây cũng chính là vật kỷ niệm thiêng liêng được trao tặng trong các buổi lễ hiến sinh, kỷ vật của ông bà, cha mẹ để lại…

Còn đối với thanh niên trai tráng thì chiếc vòng chính là kỷ vật thay lời nguyện ước sắt son của những đôi lứa yêu nhau. Do đó, trong tất cả các lễ hội lớn của đồng bào M’nông, đều có một nghi thức không kém phần quan trọng và làm nên thành công cho buổi lễ, đó là đeo vòng sức khỏe nên với người M’nông, nhiều người thường đeo trên tay các loại vòng này, cho dù người lớn hay trẻ nhỏ, đàn ông hay đàn bà…

Cùng với những bộ trang phục thổ cẩm truyền thống thì chuỗi hạt cườm với đủ màu sắc cũng không thể thiếu trong số trang sức của đồng bào. Đó không chỉ là điểm nhấn, tô thêm nét đẹp của người phụ nữ mà còn thể hiện bản sắc văn hóa đặc trưng của dân tộc mình.

Ngày nay, cuộc sống mới đã lan tỏa khắp các bon làng, nhưng đồng bào vẫn ưa chuộng các trang sức, phụ kiện truyền thống của dân tộc. Lễ hội diễn ra cũng chính là lúc đồng bào lại xúng xính đeo những đồ trang sức để tham dự.

Chính vì thế mà đồng bào M’nông có những câu nói vần về tục đeo trang sức khá hay như “Tai không xỏ không sà xuống được/ Răng không cà ló ra cửa mồm” hay “Nơi tay phải có vòng tẻ/ Nơi cổ phải đeo xâu hạt cườm/ Hai gò má phải đeo ngà voi/ Có như vậy mới là người sang trọng”…