Truyện ngắn: Niềm vui người thầy

Xán ngồi như tượng trên tảng đá lớn, tay mân mê bông hoa dã quỳ vừa hái, đôi mắt nó buồn xo. Trường sập rồi. Sách vở cũng bị nước cuốn trôi rồi. Thầy giáo Lương cũng đã về xuôi. Đường sạt lở thế kia, sao thầy lên thôn được. Mà chắc thầy cũng không lên nữa, vì thầy bảo quê thầy cũng bị lụt, nước ngập vào tận nhà. Xán lại nhìn về phía con dốc ngoằn ngoèo thẳng đứng trước mặt, đất đá lổn ngổn chắn ngang cả một đoạn đường dài. Đang bần thần nghĩ ngợi, bỗng thấy dáng ai quen lắm thấp thoáng từ giữa con dốc xa xa. Xán chăm chăm nhìn về phía ấy.

Minh họa: Ngọc Tâm

- Là thầy giáo Lương, đúng rồi.

Nó đứng bật dậy, chạy một mạch xuống con dốc, giọng hổn hển, sướng vui:

- Thầy Lương! Thầy Lương lên rồi…

Nó đứng sững người, trống ngực đập thình thịch, hai mắt rưng rưng nhìn thầy giáo trong bộ áo quần lem luốc đang nở nụ cười tươi rói nhìn nó. Khoảng cách giữa thầy và nó là một đống đất đá khá cao và dài.

- Thầy chờ em một chút!

Nó nói thật to để thầy Lương nghe rồi chạy thật nhanh về phía mấy vòng khói trắng đang bay là là trên các nếp nhà xiêu vẹo, nghiêng ngả. Chỉ một lát sau, bọn thằng Lìn, con Quỳ và cả những người lớn trong thôn, ai nấy đều đi tới, cùng nhau san đất, thông đường đón thầy Lương lên.

- Chúng tôi cứ nghĩ là thầy sẽ không lên nữa. Thôn làng giờ tan hoang hết cả rồi. Trưởng thôn Len khẽ lắc đầu, giọng ngậm ngùi.

- Cũng vì mưa lũ cả. Rồi chúng ta sẽ xây lại, trưởng thôn ạ. Mọi người đồng lòng thì việc dù khó cũng sẽ làm được thôi! Thầy Lương gượng cười, nhìn trưởng thôn, động viên.

- Thầy nói phải, chỉ sợ lòng người không bền thôi. Chứ mấy bận khó khăn trước, chúng ta đều cố gắng vượt qua cả. Đúng không bà con?

- Đúng. Đúng. Trưởng thôn Len nói đúng lắm! Ai nấy đều đồng tình đáp lời khi nghe người đứng đầu của thôn nói. Mỗi người một việc, họ chung tay cùng làm. Ban đầu là che chắn, lợp lại mái nhà riêng. Sau đó, tất cả già trẻ, gái trai, cả những đứa nhỏ như bọn thằng Xán, con Quỳ, thằng Lìn, rồi thì mấy đứa nhỏ hơn, cũng đều tham gia vào việc khắc phục lại ngôi trường sau bão. Người lớn thì làm việc nặng. Trẻ con thì làm việc nhẹ. Cứ thế. Trường sập thì dựng lại. Bàn ghế gãy thì đóng lại cho vững. Nền trường còn đầy nước bùn và sình lầy thì dọn rửa… Trưởng thôn Len, giọng chắc nịch: “Đói cơm, đói áo chứ không thể nào để mấy đứa nhỏ đói cái chữ. Phải nhanh chóng dựng lại lớp học để cho bọn trẻ đến trường mới được. Biết cái chữ thì sau này mới khá lên được chứ!”. Thấy mọi người đồng lòng, xông xáo, trưởng thôn Len cũng xắn tay cùng làm. Thầy Lương thì ra vào luôn tay, nào kéo cây, nào chắn lại phên nứa…

- Thầy ơi, thầy ăn đi ạ! Thằng Xán đưa tận tay cho thầy Lương miếng sắn lùi còn hôi hổi nóng, vui vẻ mời. Mấy đứa kia cũng bước lại, xúm xít đứng quanh thầy của chúng.

- Thầy ăn đi ạ. Chúng em ăn cả rồi. Thầy Lương vui vẻ nhận lấy miếng sắn rồi cảm ơn, không quên xoa đầu từng đứa. Đứa mong ngóng, đứa lo lắng, đứa thì buồn phiền:

- Khi nào thì chúng em được đi học lại vậy thầy?

- Chúng em nhớ cái chữ lắm rồi thầy ạ.

- Nhưng sách vở trôi hết rồi, trường thì sập nát thế kia. Làm sao mà học?

Thầy Lương nhìn về đống đổ nát của ngôi trường vốn dĩ được lợp tạm bằng phên nứa trước đó, gượng cười, nhìn bọn trẻ:

- Chắc có lẽ phải một thời gian nữa....

Nhưng sợ đám học trò buồn, thầy bật ra ý tưởng bí mật rồi tủm tỉm cười. Thầy chỉ một tảng đá to nhất phía trước rồi bảo mấy cô cậu học trò đến ngồi bên. Thầy lại đến bên đống than củi đã tàn, nhặt lên hai, ba hòn. Nhìn thầy, những đứa trẻ vừa thi nhau phán đoán vừa háo hức. Cho tới khi thầy Lương bước lại, tay nắn nót từng con chữ trên tảng đá bằng hòn than đen, cả bọn hí hửng chờ đợi rồi sung sướng đánh vần theo. Chúng nhìn nhau nhoẻn miệng cười. Thầy Lương giảng giải về câu thơ, về bài toán ghi trên tảng đá. Đứa nào cũng gật gù, thích thú. Thầy trộm nghĩ, tạm thời chưa sửa sang lại lớp học kịp thì mượn đá làm bảng, mượn than làm phấn trước đã cho bọn trẻ vui. Nhìn những cô cậu học trò thôn nghèo, thầy Lương lại càng yêu thương, càng có thêm động lực,  muốn đem đến những điều tốt đẹp cho các em nhiều hơn.

Thầy giáo Lương năm nay đã xấp xỉ tuổi 30. Thầy vẫn thường nói đùa với bọn thằng Xán rằng: “Thầy sẽ không lấy vợ. Vì thầy muốn ở lại với thôn, với các em dài dài”. Bọn trẻ nghe vậy lại híp mí cười, vì đó là điều chúng vẫn hằng mong. Chỉ có trưởng thôn Len là người hiểu rõ thầy Lương nhất.

Sinh ra trong một gia đình nghèo, thầy Lương chọn nghề sư phạm với ước mơ trở thành thầy giáo đã ấp ủ từ lâu. Ban đầu cũng vất vả, khó khăn vì là nơi toàn núi non và nương rẫy; nơi thiếu ánh điện, trường học tạm bợ bằng nứa bằng phên; nơi mà các em học sinh đa phần là người đồng bào, chưa thạo tiếng Kinh,…. Những khó khăn khi đặt chân lên vùng đất mới, gặp những con người mới, biết bao bỡ ngỡ, lạ lẫm và không tránh khỏi những nỗi buồn. Thế nhưng… tất cả đã đi qua. Lương ban đầu chỉ là khách của thôn. Hơn 7 năm “cắm thôn”, giờ anh đã như người nhà, người của thôn rồi, như lời của trưởng thôn Len nói với người dân, với những đứa học trò thầy Lương dạy, rằng:  “Ở trường nhất nhất phải gọi là thầy Lương. Nhưng ở nhà, ở thôn thì gọi thầy là con, là chú, là anh!...”.

Trưởng thôn Len đã nhiều lần hỏi “Thầy giáo Lương có tính chuyển về dưới xuôi không?”. Lương cười trừ rồi gãi đầu, thành thật: “Nhiều lúc nghĩ về cha mẹ già, con cũng muốn về xuôi. Thế nhưng nghĩ đến bọn trẻ, con lại không đành… Vả lại, ở lâu cũng quen cuộc sống nơi đây rồi”.

Thanh xuân của Lương là những tháng ngày đẹp đẽ trên thôn nghèo, miệt mài bên trang giáo án, cùng các em học sinh ê a đọc vần, làm toán với biết bao kỉ niệm. Những lần về thăm nhà, mẹ Lương cũng có ý muốn Lương xin chuyển về xuôi, vừa gần nhà vừa tính chuyện lập gia đình. Lương hiểu nỗi lòng của mẹ. Thế nhưng anh cũng hiểu, học trò thôn nghèo cần anh hơn bất kỳ điều gì lúc này. Vậy nên, Lương tạm gác lại hạnh phúc riêng để vun đắp cho hạnh phúc của các em học sinh trên thôn. Với Lương, mỗi ngày lên lớp là một món quà kỳ diệu.

Bão lũ đi qua, mấy đứa nhỏ gặp trưởng thôn, đứa nào cũng ước ao. Đứa ước “Có cái cặp mới để đi học lại vì cặp cũ đã bị lũ cuốn đi rồi!”. Đứa mong “Có được bộ sách giáo khoa, vì sách đang học đã bị đất vùi mất rồi!”. Rồi thì… Thầy Lương đứng lặng nhìn chúng mà thấy mủi lòng, khóe mắt cứ cay xè.

- Thầy Lương thấy đấy? Bọn trẻ thôn mình hiếu học lắm. Đứa nào đứa ấy, áo quần phong phanh, chân trần lem nhem, lạnh lẽo thế kia, hằng ngày chỉ ăn củ sắn, củ khoai, thế mà cũng chỉ mơ có sách vở, có cặp để được đến trường học chữ thôi. Trưởng thôn Len nói rồi nhìn đám trẻ đang nắm tay nhau nô đùa, bùi ngùi, thương thương.

Thầy giáo Lương từ từ mở bao đồ đem lên mấy hôm trước. Anh ngạc nhiên khi thấy có cả những chiếc áo ấm, một vài cái khăn quàng cổ và mấy đôi dép. Lương nhớ hôm bữa chuẩn bị đồ đạc, chính tay mẹ đã sắp xếp cho anh. Hình như mẹ đã trích một phần tiền được nhà từ thiện ủng hộ để mua những món quà thiết thực này cho học trò của Lương. Mẹ luôn là vậy. Không bao giờ mẹ nghĩ cho riêng mình dù gia đình cũng chẳng khá giả là mấy. Lương mỉm cười, càng tự hào về mẹ, càng thương mẹ nhiều hơn.

Xán, Lìn và Quỳ đang rủ nhau chơi trò “trồng nụ trồng hoa” ở bãi đất trống cạnh trường. Bão lũ đi qua, dã quỳ vực mình mạnh mẽ tươi tắn và vàng rực giữa mùa gió lạnh. Xán đeo vòng tròn hoa dã quỳ ở cổ. Trong khi thằng Lìn thì đã hái sẵn một bó hoa thật to để bên cạnh chỗ ngồi. Con bé Quỳ kết hoa thành vòng tròn và đội trên đầu như một cô sơn nữ. Nó luôn tự hào vì tên của nó trùng với tên hoa, loài hoa mang dáng hình của thôn, loài hoa của mùa đông nhưng không hề lạnh lẽo mà trái lại thật rực rỡ và ấm áp. Nó sinh đúng vào mùa dã quỳ đẹp nhất… Con bé kể đi kể lại chẳng biết bao nhiêu lần với hội bạn lớp 4 của mình và cả những đứa trẻ trong thôn như thế, vậy mà lần nào kể vẫn cứ rưng rưng, hạnh phúc như lần đầu. Cả bọn đều chân đất đầu trần, áo cọc, quần đùi, vậy mà vui cười hồn nhiên không biết chán.

Thấy thầy Lương từ xa, cả ba đứa trẻ liền dừng cuộc chơi, chạy đến bên thầy, tay cầm vòng hoa vừa kết, bó hoa vừa hái, miệng ríu rít:

- Em tặng thầy…!... Em cũng tặng thầy…!

Thầy Lương cũng tặng chúng, đứa đôi dép, đứa chiếc khăn quàng cổ, đứa cái áo ấm. Món quà bất ngờ khiến cả ba đứa xúc động, ôm chầm lấy thầy, không nói nên lời. Thầy Lương thông báo, tuần sau, Xán, Lìn, Quỳ và các bạn sẽ được đến trường trở lại. Cả ba đứa ôm vai bá cổ nhau chia sẻ niềm vui rồi nắm chặt tay nhau, cùng nhìn về phía ngôi trường trước mặt với nụ cười ấm áp trên môi…