Bảo hiểm xã hội tự nguyện chưa hấp dẫn lao động phi chính thức

Chính sách BHXH tự nguyện chưa thật sự hấp dẫn vì chỉ có hai chế độ hưu trí và tử tuất. Ảnh tư liệu

Khảo sát của Viện Khoa học, Lao động và Xã hội (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) cho thấy, hơn 70% lao động phi chính thức không biết đến các chính sách lao động, việc làm, hơn 40% người lao động tự do chưa bao giờ nghe nói đến BHXH tự nguyện, chỉ có 21% biết đến chính sách này và 35% số người được hỏi sẵn sàng tham gia BHXH tự nguyện.

Theo Trung tâm nghiên cứu dân số, lao động, việc làm, Viện Khoa học, Lao động và Xã hội (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội), nguyên nhân số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện còn thấp do công tác tuyên truyền đến người lao động còn hạn chế, chủ yếu là qua pano, áp phích, phát tờ rơi; cán bộ phụ trách tuyên truyền có kiến thức chưa sâu; chế độ của BHXH tự nguyện chưa đầy đủ như BHXH bắt buộc, không hấp dẫn người lao động tham gia, không đáp ứng được nhu cầu cấp thiết trước mắt là chế độ thai sản và tai nạn lao động... Hiện, chính sách vẫn thiếu sự liên thông giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, thiếu sự gắn kết giữa các chế độ trong một hệ thống an sinh xã hội... Bên cạnh đó, người lao động ở Việt Nam chưa có thói quen tham gia BHXH khi trẻ để “tích lũy” cho tuổi già.

Còn theo Vụ BHXH (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội), chính sách BHXH tự nguyện chưa thật sự hấp dẫn vì chỉ có hai chế độ hưu trí và tử tuất. Bên cạnh đó là sự khác biệt về chế độ thụ hưởng. Người dân so sánh, khi tham gia BHXH bắt buộc được hưởng năm chế độ ngắn hạn, còn BHXH tự nguyện chỉ hưởng hai chế độ. Trong thực tế, nhiều khi, chế độ ngắn hạn có thể hỗ trợ tốt hơn lao động vượt qua những thời điểm khó khăn trong cuộc sống.

Một thời gian dài, chúng ta chưa có chính sách hỗ trợ của người dân tham gia BHXH, các dịch vụ chưa thật sự thuận lợi đối với người dân. Hiện nay, tỷ lệ bao phủ của BHXH mới chỉ đạt hơn 24%. Do đó, mục tiêu đến năm 2020 có 50% lực lượng lao động tham gia BHXH vẫn là một thách thức.

Từ ngày 1/1/2018, Nhà nước thực hiện chính sách hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện. Cụ thể, mức hỗ trợ bằng 30% với người thuộc diện nghèo; bằng 25% đối với người thuộc diện cận nghèo, bằng 10% đối với các đối tượng còn lại. Chủ trương này được kỳ vọng sẽ nâng mức bao phủ BHXH, đồng thời giúp những người lao động tự do có thêm quyền lợi.

Mong muốn của những người lao động tự do là bên cạnh việc hỗ trợ về mức đóng, Nhà nước cần mở rộng thêm những chế độ hưởng cho người lao động tham gia BHXH tự nguyện. Bởi lẽ, hiện nay, người lao động tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động/bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất, đối với người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 2 chế độ hưu trí và tử tuất. Ngành BHXH phải tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa hệ thống quản lý, cải cách thủ tục hành chính, mở rộng dịch vụ thu BHXH tự nguyện qua bưu điện, ngân hàng…